همه‌ی ما می‌خواهیم در دنیایی زندگی کنیم که مردم یاد گرفته‌اند مسئولیت پذیر باشند، دنیایی که در آن مردم از مسئولیت‌های خود به عنوان یک شهروند، شانه خالی نمی‌کنند. برای داشتن چنین دنیایی، بهتر است از همان ابتدا حس مسئولیت پذیری در کودکان را تقویت کنیم تا در آینده انسان مسئولیت پذیری باشند.
یکی از مواردی که در زمینه آموزش مسئولیت پذیری به کودکان می‌توانیم انجام دهیم این است که به آنها یاد بدهیم از حق خودشان دفاع کنند.. روزی خواهد رسید که ما برای دفاع از آن ها در حل مشکلات، همراه‌شان نخواهیم بود. فرزندمان باید بتواند دفاع از حق خود را در کودکی تمرین کند تا برای انجام آن در بزرگ‌سالی آماده شود.
در ابتدا باید بدانیم علت ناتوانی کودک در دفاع از خود چیست؟
1ـ کودکانی که با بزرگتر از خودشان همبازی می‌شوند و اختلاف سنی بین آن ها بیشتر از ۲ سال است؛ این کودکان در طول بازی با کودکان بزرگتر از خودشان اختلاف نظر پیدا و در برابر کودکان بزرگتر از خودشان احساس ناتوانی می‌کنند بنابراین نمی‌توانند از خودشان دفاع کنند.
2ـ کودکانی که تک فرزند هستند به علت اینکه همبازی مناسب سن خودشان را ندارند اغلب نمی‌توانند از خودشان دفاع کنند.
3ـ خواهران و برادرانی که بین آنها خیلی حسادت وجود دارد رقیب یکدیگر می‌شوند، یکی از این فرزندان در دسته کودکانی قرار می‌گیرد که نمی‌تواند از خودش دفاع کند.
4ـ کودکانی که در انجام کارهای خود به مادرشان وابسته هستند. به علت رسیدگی زیاد مادر استقلال فردی ندارند بنابراین قادر به دفاع از خود نیستند؛ به کار بردن جملاتی مانند «ولش کن بیا کنار من بشین»، «با او بازی نکن» و «اگر تو را زد تو هم او را بزن» نمونه‌هایی از آموزش غلط والدین به کودکان است. بنابراین کودکانی که این آموزش‌ها را دریافت می‌کنند موفق به دفاع از خود نیستند.
5ـ برخی از والدین هم در حضور فرزندانشان با هم کتک‌کاری یا پرخاشگری‌های زیاد می‌کنند و در این بین یکی از والدین معمولاً کتک می‌خورد؛ کودکان این والدین هم نمی‌توانند از خودشان در جامعه دفاع کنند.
6ـ در برخی از خانواده‌ها وقتی کودکان با هم کشتی می‌گیرند والدین دور آنها جمع می‌شوند و کودکان را به زدن یکدیگر تشویق می‌کنند بنابراین در این بین کودکی که ضعیف‌تر است در این رقابت می‌بازد و طرف مقابل احساس قدرت می‌کند بنابراین یکی از این کودکان هم جزء کودکانی قرار می‌گیرد که نمی‌تواند از خودش دفاع کند.
و اما روش های آموزش مهارت دفاع از خود:
1ـ ما از حقشان دفاع نکنیم
بسیاری از پدرها و مادرها اصلا به فرزندشان اجازه نمی دهند که از حقش دفاع کند. یعنی هر موقع فرزندشان به مشکلی خورده و یا دیگر کودکان داشته اند، حق فرزندشان را می خوردند، پدر و مادر وارد عمل می شوند و حق فرزندشان را می گیرند.
با این روش اصلا به فرزندمان اجازه نمی دهیم که یاد بگیرد که چگونه باید از حقش دفاع کند.
یعنی اگر فرزند ما در کنار هم سن های خود(توجه کنید هم سن های خود) در حال بازی است و سر موضوعی، سر وسیله ای با هم سن هایش به اختلاف خورد، اجازه دهید خودشان مشکلشان را حل کنند. (البته اگر کار به رفتارهای خطرناک کشیده نشده است).
2ـ در منزل به او حق بدهیم
یعنی مهمان به منزل ما آمده و فرزند مهمان می خواهد اسباب بازی فرزند ما را بردارد و فرزند ما اجازه نمی دهد و ما در حالی که لب هایمان را در برابر فرزندمان گاز می گیریم به سمتش رفته و می گوییم: این چه کاریه می کنی؟ مگه نمی بینی مهمانه؟ آبروم رو بیشتر از این نبر.
یعنی خودمان داریم به او می گوییم که از حق خودش دفاع نکنه.
3ـ او را به اجتماع های مختلف ببرید
بعضی از پدرها و مادرها کودک را بیست و چهار ساعته کنار خود نگه داشته اند و اجازه نمی دهند برای لحظاتی از آن ها جدا شده و با بچه های دیگر هم بازی شود.
فرزندتان را به پارک ببرید و اجازه بدهید که برود بین بچه ها و با آن ها بازی کنه و دوست پیدا کنه.
حتما گاهی هم دعوایش می شه.
اجازه بدهید که خودش مشکلش را حل کنه.
او را به هیأت و مسجد ببرید و اجازه بدهید که در کنار هم سن و سال های خودش باشد.
۴- او را تشویق کنید.
اگر زمانی فرزندتان توانست (هر چند کوچک) به درستی از حقش دفاع کند، او را تشویق کنید.
نکته ی مهم در تشویق این است که باید دقیق بگوییم که به چه دلیلی تشویق شده است.
این که بگوییم آفرین فایده ای ندارد. بلکه باید دقیق بگوییم که من به خاطر این رفتارت (دقیق بگوییم که چه رفتاری) خیلی خوشحال شدم.
۵- از نمایش و داستان کمک بگیرید.
داستانی را بنویسید (یا بر روی کاغذ و یا در ذهنتان) و در این داستان فرزند شما نقش اصلی را داشته باشد.
و در این داستان فرزند شما بتواند به زیبایی از حق خودش دفاع کند.
و یا همین داستان را به صورت نمایش بازی کنید.
۶- مهارت های کودکتان را بالا ببرید.
وقتی یک شخص چه کوچک و چه بزرگ در کاری مهارت داشته باشد، اعتماد به نفس پیدا می کند.
شما ببینید در ورزش هم آن بازیکنی که بهتر بازی می کند،
راحت تر با دیگران صحبت می کند و حتی نقش های آن ها را بهشان گوشزد می کند.
به فرزندتان کمک کنید که در ورزش و یا هنر و یا یک رشته ی خاص، مهارت پیدا کند، تا اعتماد به نفسش بالا برود، و کسی که اعتماد به نفس بالایی داشته باشد، بهتر می تواند از حق خودش دفاع کند.
وقتی کودکی به کودک دیگر زورگویی می‌کند کودک باید به چشم کودک زورگو خیره شود و در آن وضعیت خیلی قاطع و کوتاه به او بگوید که من به تو این اجازه را نمی‌دهم که به من زور بگویی؛ این رفتار را والدین باید با فرزندانشان در خانه تمرین کنند؛ کودکانی که نمی‌توانند از خودشان دفاع کنند افرادی هستند که اغلب سرشان را پایین می‌اندازند و به چشم طرف مقابل نگاه نمی‌کنند.
منبع اعتماد به نفس و عزت نفس کودکان تا ۱۲ سالگی تایید و حمایت والدین است بنابراین هر زمان که کودکان از والدین کمک خواستند والدین باید سعی کنند که با روش‌های حل مسئله به دعوای کودکان پایان بدهند، مشکل بین کودکان را حل و از بروز پرخاشگری‌های فیزیکی بین آنها جلوگیری کنند.
7ـ با بازی به او یاد دهید
بازی های خشم آلود در کودکان طبیعی است و به نوعی با این کار خشم خود را تخلیه می کنند . اگر خطری وجود ندارد آنها را باید آزاد گذاشت .
بسیاری نیز معتقدند نباید وسایل جنگ را برای کودک فراهم کرد .بیشترین چیزهایی که در ذهن کودک حک می شود تجارب شخصی آنهاست . اگر کودک توسط همسالان خود مورد خشونت قرار گرفت نباید از او دفاع کرد و همچنین نباید به او یاد داد تو هم بزن بلکه باید دفاع کردن را به او آموخت . بدینگونه که والدین نقش کودک شروری را بازی می کنند و از کودک می خواهند که از خودش دفاع کند، بازی بیا تو چشای هم نگاه کنیم، قیافه مغرور گرفتن، بازی فرار از دست بچه های قلدر، به مربی گفتن، پاسخهای ساده و قاطع بدهد ” خودتی”، “تو اینجور فکر کن “، ” آینه ،آینه” و سپس آن ها را تشویق کنید . با کسانی دوست بشه که اونو مسخره نمی کنند .
در آموزش دفاع به کودک کافی است با کودک نقش بازی کنید که مثلا من می خوام به تو حمله کنم و تو باید از خودت دفاع کنی یا فرار کنی یا اینکه بری و یک بزرگتر را درجریان بگذاری .
کشتی گرفتن به کودک اعتماد به نفس می دهد می توانید هر از گاهی با او بدون خشونت کشتی بگیرید و اجازه دهید او شما را شکست دهد ودائما به کودک خود این پیغام را بدهید که زدن ، گاز گرفتن و پرتاب کردن ممنوع است .
هیچگاه کودک را ترغیب نکنید که اگر کسی تو را زد تو نیز او را بزن .
کودکانی که انرژی زیادی دارند و این انرژی را از طریق خشونت تخلیه می کنند را می توان با ورزش های رزمی آشنا کرد.
همان طور که گفته شد بازی دیگری که هم برای ایجاد اعتماد به نفس و هم برای دفع کودک مهم است بازی بیا توی چشمای هم نگاه کنیم است. تحقیقات نشان می دهد کودکان قلدر معمولا قربانی خود را کسی انتخاب می کنند که سر به زیر است و نگاه چشم در چشم ندارد. این بازی می تواند کمک شایانی به کودکانی که قربانی بچه های قلدر می شوند بکند.
